Kalça Protez Tedavisi
Kalça ekleminde ileri derecede hasar, kireçlenme veya kırık durumlarında uygulanan cerrahi bir yöntemdir. Bozulmuş eklem yapısı yapay protezle değiştirilir. Kalça protez tedavisi ile hareket kabiliyeti artar. Ağrı azalır. Yaşam kalitesi yükselir. Genellikle ileri yaş hastalar için uygundur. Ameliyat sonrası fizik tedavi gerekebilir. Başarı oranı yüksektir. Günlük aktiviteler kolaylaşır.
Kalça Protez Tedavisi Hangi Durumlarda Yapılır?
Kalça ekleminde zamanla gelişen kıkırdak aşınması sonucunda ciddi ağrı, hareket kısıtlılığı ve yürüme zorlukları ortaya çıkar. Fizik tedavi, ilaç ve enjeksiyonlarla fayda sağlanamayan ileri vakalarda protez önerilir. Romatizmal hastalıklar, eklemlerde sürekli iltihaplanma ve yapısal bozulmalara yol açar. Kalça ekleminde deformasyon ve şiddetli ağrı varsa, kalça protez tedavisi ile fonksiyonlar geri kazandırılır. Özellikle yaşlı bireylerde düşme sonucu oluşan kalça kırıkları, kemik yapısı zayıf olduğunda iyileşmeyebilir. Bu durumda kırık yerine protez takılarak hastanın ayağa kalkması sağlanır. Kalça başına yeterli kan gitmediğinde kemik dokusu ölür.
Erken dönemde fark edilmezse kalça başı çöker ve dayanılmaz ağrılar başlar. Bu durumda protez, hasarlı yapının yerine konur. Bazı bireylerde kalça eklemi doğuştan tam gelişmemiş olabilir. Zamanla bu durum ağrı, yürüme bozukluğu ve ciddi deformitelere neden olur. Geç kalınmış ya da ileri yaşta teşhis edilmiş vakalarda protez uygulanabilir. Kemik kanseri veya kalçaya yayılmış metastatik tümörler nedeniyle kemik dokusunda ciddi kayıplar olabilir. Bu durumda hem hastalıklı dokular temizlenir hem de protez ile yapay eklem oluşturulur. Geçirilmiş enfeksiyonlar sonrası kalça eklemi zarar görebilir. Eklem hareketliliği bozulabilir. Enfeksiyon kontrol altına alındıktan sonra kalça protez tedavisi ile işlev geri kazandırılabilir.
Kalça Protez Tedavisi Nasıl Yapılır?
Hasta, ortopedi ve travmatoloji uzmanı tarafından detaylı olarak muayene edilir. Hareket açıklığı, ağrı durumu ve yürüme kapasitesi değerlendirilir. Ardından röntgen, MR veya tomografi gibi görüntüleme yöntemleriyle kalça ekleminin durumu net olarak belirlenir. Bu sayede protez gerekliliği kesinleştirilir. Ameliyat öncesinde hastanın genel sağlık durumu değerlendirilir. Kalp, akciğer ve diğer sistemler kontrol edilir. Kan tahlilleri yapılır. Şeker hastalığı, tansiyon gibi kronik rahatsızlıklar varsa, bunların kontrol altına alınması sağlanır. Anestezi uzmanı ile görüşme yapılır ve hangi tür anestezi (genel ya da belden aşağısı uyuşturma) uygulanacağı belirlenir. Ameliyat steril bir ameliyathanede yapılır. Cerrah, hasarlı kalça eklemini özel tekniklerle çıkarır. Ardından kemik yapısına uygun olarak seçilen yapay protez yerleştirilir. Protez genellikle titanyum veya seramikten yapılır. Ameliyat yaklaşık 1,5 – 2 saat sürer.
Hasta, ameliyat sonrası birkaç saat içinde ayağa kaldırılır. Fizik tedavi uzmanları eşliğinde yürüme egzersizlerine başlanır. Ameliyat bölgesi pansumanla kapatılır ve enfeksiyon riskine karşı antibiyotik verilir. Ağrı kontrolü sağlanır. Genellikle 3-5 gün içinde taburcu olunur. Taburcu olduktan sonra hastaya evde veya hastanede fizik tedavi programı uygulanır. Kalça çevresi kasların güçlenmesi için özel egzersizler yaptırılır. Bu süreçte yürüme, merdiven çıkma gibi günlük aktiviteler kademeli olarak artırılır. Proteze alışma süreci birkaç haftayı bulabilir. Ameliyattan sonra belirli aralıklarla doktor kontrolleri yapılır. Röntgenlerle protezin konumu ve işlevi izlenir. Hasta ağrısız bir şekilde hareket edebilmeye başlar. Kalça protez tedavisi genellikle 15-20 yıl dayanır. Ancak çok yoğun kullanımlarda daha erken değişim gerekebilir.
Kalça Protez Tedavisi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler
Ameliyattan sonra doktorunuzun önerdiği fizik tedavi egzersizlerini düzenli olarak yapmak çok önemlidir. Bu egzersizler, kalça çevresindeki kasları güçlendirir, eklemin hareket kabiliyetini artırır ve protezin doğru şekilde çalışmasına yardımcı olur. Kalça protezinin yerinden oynamasını önlemek için özellikle ilk birkaç ay boyunca dizlerinizi kalça seviyesinin üzerine kaldırmaktan, bacak bacak üstüne atmaktan veya ani dönme hareketlerinden kaçınmalısınız. Bu tür hareketler protezde çıkıklara yol açabilir. Oturma pozisyonu protezin zarar görmesini engellemede oldukça önemlidir. Alçak sandalyeler veya tuvaletler yerine yüksek oturma yüzeyleri tercih edilmeli, otururken kalça ve diz arasında dik bir açı korunmalıdır.
Ameliyat sonrası ilk haftalarda denge kayıpları yaşanabilir. Bu nedenle merdiven çıkarken veya eğimli alanlarda yürürken destek kullanmak, düşmeleri ve buna bağlı komplikasyonları önlemek açısından gereklidir. Ortopedi uzmanınızın belirleyeceği aralıklarla yapılacak kontroller, protezin durumunu değerlendirmek ve oluşabilecek sorunları erken tespit etmek için büyük önem taşır. Ağrı, şişlik ya da hareket kısıtlılığı gibi durumlarda kontrol zamanını beklemeden doktorunuza başvurmalısınız. Ameliyat yerinde kızarıklık, akıntı veya artan ağrı gibi belirtiler enfeksiyon habercisi olabilir. Bu belirtiler görüldüğünde hemen sağlık kuruluşuna başvurmak gerekir. Ameliyat sonrası oluşabilecek pıhtı riskine karşı doktorun önerdiği süre boyunca kan sulandırıcı ilaçları düzenli kullanmak gerekir. Bu ilaçlar hem emboli riskini azaltır hem de dolaşımı destekler. Kalça protez tedavisi vücut ağırlığını taşıyan bir yapıdadır.
Aşırı kilo, protezin ömrünü kısaltabilir ve yeni ağrıların oluşmasına neden olabilir. Bu nedenle sağlıklı beslenmeye özen gösterilmeli ve doktorunuzun önerdiği ölçüde fiziksel aktivite sürdürülmelidir. Ameliyat sonrası yara yerinin temizliği enfeksiyon riskini azaltır. Pansumanlar önerilen şekilde yapılmalı, yara bölgesi kuru tutulmalı ve doktor kontrolü dışında suyla temas ettirilmemelidir. Sigara, dolaşımı olumsuz etkileyerek iyileşmeyi geciktirir. Alkol ise kullanılan ilaçlarla etkileşime girerek istenmeyen yan etkilere neden olabilir. Bu nedenle iyileşme sürecinde sigara ve alkol tüketiminden uzak durulmalıdır. İyileşme süreci kişiden kişiye değişebilir. Bu nedenle en doğru bilgiyi ve yönlendirmeyi, sizi takip eden ortopedi uzmanınız sağlayacaktır. Tedavi sürecine ne kadar uyum sağlarsanız, sonuçlar da o kadar başarılı olur.
